«بندگان مرا بشارت ده، آنان كه سخن را با دقّت مى‏شنوند و بهترين آن را پيروى مى‏كنند»(زمر/17و18)

مقدمه

به زعم اینجانب، امروزه اصل وجود جنگ نرم  به عنوان بخشی از برنامه های راهبردی هر تمدنی که به دنبال چیرگی بر سایر فرهنگها است انکار ناپذیر است. مارک بالمر، یکی از استراتژیست­های معروف آمریکایی می­گوید: «ایران به قدرتی کم نظیر تبدیل شده که دیگر نمی­توان با یورش نظامی و جنگ سخت آن را سرنگون کرد، بلکه تنها راه سرنگون­سازی نظام جمهوری اسلامی پیگیری مکانیسم­های جنگ نرم و استفاده از تکنیک­های عملیات روانی تبلیغاتی با استفاده از: دکترین مهار، نبرد رسانه­ای و ساماندهی و پشتیبانی از نافرمانی مدنی است»(حسینی، معرفی نرم افزار جنگ نرم، ره آورد نور، ش39، ص36).

تعریف شبکه اجتماعی مجازی

شبکه اجتماعی مجازی، معمولاً به معنای شبکه الکترونیکی ارتباطات متقابل است که محدوده­اش را خود تعریف می­کند و پیرامون علاقه یا هدف مشترکی تشکیل شده است، گرچه در برخی مواقع، ایجاد راتباط فی نفسه به هدف تبدیل می شود(افراسیابی، محمدصادق(1393)، مطالعات شبکه­های اجتماعی و سبک زندگی جوانان، ص25، انتشارات سیمای شرق، تهران).

نخستین بار مفهومی با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی در سال 1960 در دانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده امریکا مطرح شد. پس از آن در 1997 نخستین سایت شبکه اجتماعی اینترنتی به آدرس SixDegrees.com  راه‌اندازی شد. این سایت به کاربرانش اجازه ایجاد پروفایل داد تا آنها بتوانند لیستی از دوستانشان ایجاد کنند. البته این سایت موفقیتی به دست نیاورد و بعد از سه سال متوقف شد.

بعد از آن، انفجار تجارت در وب سایت‌های اجتماعی در سال 2002 باعث به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی فرنداستر (Friendster)، اورکات (Orkut) و لینکداین (LinkedIn ) شد و موجب شکوفایی قارچ گونه وب سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در اینترنت گردید.

در سال 2004، سایت های شبکه اجتماعی فرنداستر با 7 میلیون کاربر و مای اسپیس با 2 میلیون کاربر صاحب بیشترین کاربران در این حوزه بودند. در همین سال سایت شبکه اجتماعی فیس بوک توسط مارک زوکربرگ در خوابگاه دانشگاه هارواد راه اندازی شد. سال 2006، دسترسی عمومی مردم به فیس بوک آزاد شد. زیرا در دو سال قبل، این سایت تنها به صورت پایلوت در دانشگاه هارواد استفاده می‌شد، همچنین توییتر نیز در این سال پا به عرصه وب سایت های اجتماعی گذاشت.(مطالعات شبکه های اجتماعی و سبک زندگی جوانان، ص29،انتشارات سیمای شرق، چاپ دوم، بهار 1393محمد صادق افراسیابی، تهران)

تأملی در ماهیت شبکه­ های اجتماعی

آیا واقعا شبکه های اجتماعی می توانند نیازهای ذاتی ما را تامین نمایند؟ مثلا آیا حضور در شبکه اجتماعی گوگل پلاس و یا واتس اپ، می تواند پاسخگوی نیاز ذاتی ما یعنی اجتماعی بودنمان باشد. برای اینکه جهت پاسخگویی به این سؤال پیش فرض­های غلط خود را کنار بگذاریم مثالی را بیان می­کنم. آیا والدین سالخوره ما که مثلاً تنها در شهری دیگر زنگی می­کنند، می­توانند با استفاده از فن­آوری تماس تصویری دیگر به حضور فرزندان خود در کنارشان احساس نیاز نکنند و بگویند: نیازی به دیدار فیزیکی آنها نداریم و هم اینکه از طریق تماس تصویری آنها را دیدیم کفایت می­کند. آیا تکنولوژی می­تواند پاسخ­گوی این نیاز یک مادر باشد که فرزند خود را در آغوش پر مهر و محبت خود بگیرد. اصلاً ارتباط تصویری می­تواند جای خالی پدر را برایمان پر کند به این معنا که به شکل فیزیکی نیاز آن­چنانی نیست که در کنارشان باشیم و هر روز از طریق برنامه­های ارتباطی آنان را مشاهده می­کنیم؟

با یک نرم افزار می­توان از راه دور حرم امام حسین(ع) را به صورت مستقیم و توسط اینترنت مشاهده کرد و حتی زیارت نمود. آیا این مشاهده برای ما همان حال و هوایی را ایجاد می­کند که در حرم امام حسین(علیه­السلام) حضور داشته باشیم؟ آیا حضور در یک کلاس درس و یا سخنرانی و یا یک همایش می­تواند توسط دیدن تصاویر آن برنامه­ها جایگزین شود؟

چگونه تکنولوژی می­تواند با استفاده از شبکه­های اجتماعی، نیاز ما به حضور در اجتماع حقیقی را تأمین کند، حال آنکه این پاسخگویی یک نوع ارضای کاذب نیاز ذاتی ما است. همانگونه که تماس تصویری نمی­تواند جایگزین آغوش پر مهر پدر و مادر برای فرزندان باشد، شبکه­های اجتماعی هم نمی­توانند این نیاز را پاسخی حقیقی بدهند. آن حس ارضای نیاز اجتماعی توسط اجتماعی بسیار شبیه حس شادمانی و خوشحالی بعد از مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی است که همگان می­دانند این شادی و خوشحالی موقتی و کاذب است و نه پایدار و حقیقی.

آیا حضور میلیونی در یک زمان معین، در شبکه­های اجتماعی می­تواند جایگزین حضور میلیونی ایرانیان در روز 22 بهمن به مناسبت سالگرد انقلاب اسلامی شود؟ هرگز نمی­تواند. زیرا نام گذاری از اساس اشتباه بوده است. این چه اجتماعی است که هر کاربر باید به تنهایی پشت دستگاه ارتباطی خود بنشیند تا در دنیایی غیردیدنی، اجتماعی میلیونی تشکیل دهند. این شبکه اجتماعی نیست بلکه اجتماعی است از انسانهای تنها، همانند اجتماع میلیونها نفر که هر فرد در یک سلول انفرادی حبس شده است؟ در این صورت زندان­های انفرادی، شبکه­ی اجتماعی محسوب می­شوند. آیا این را می­توان اجتماع نامید؟ و آیا کارکردهای مؤثر اجتماع حقیقی را خواهد داشت؟

ما انسان هستیم و ماشین نیستیم. نیازهای ذاتی انسان را ماشین نمی­تواند پاسخ دهد. این نیاز باید به همان شکل سابق خود پاسخ داده شود، و الا دچار انحرافاتی می­شویم، مثل انحرافات جنسی، خودارضایی، زنا، همجنس­گرایی، که همه­ی اینها، به نحوی پاسخ به میل جنسی هستند، اما همگان می­دانند در واقع آن نیاز درونی به صورت حقیقی ارضاء نشد و حتی یک انحراف بود که مشکلات متعددی را به وجود می­آورد. در مورد شبکه های اجتماعی اتفاقاً تحقیقات همین را نشان میدهد.

البته ما نمیخواهیم شبکه­های اجتماعی را به کلی نفی کنیم، بلکه منظورمان آن است که مخاطب گرامی نسبت به پیش فرض­های سابق خود اندکی تأمل نماید.

اهداف جنگ نرم

«جنگ نرم» در برابر «جنگ سرد(Hard War)» در حقیقت شامل هرگونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه­ای است که «جامعه هدف» یا گروه هدف را نشانه می­گیرد و بدون درگیری نظامی و گشوده شدن آتش، رقیب را به انفعال یا شکست وا می­دارد. و یا به تعبیر رهبر معظم انقلاب، جنگ نرم، یعنى ایجاد تردید در دلها و ذهنهاى مردم(4/9/1388). در این عرصه بر خلاف جنگ سخت که جسم مردان مورد هدف قرار می­گیرد، باورها و نظام فرهنگی جامعه نشانه گرفته می­شود. اهداف غرب در جنگ نرم، مجاز شمردن خیانت زن به شوهر و عادی سازی روابط با جنس مخالف، عادی سازی روابط نامشروع دختر و پسر قبل از ازدواج، زشتی‌ زدایی از حاملگی بدون روابط قانونی و ازدواج، اهانت به والدین و بی توجهی به آنها، آلودگی به مشروبات الکلی، تمایل به مد و مصرف­گرایی... که نشان می‌دهد شبکه‌های ماهواره‌ای بطور هدفمند عفت و غیرت و روابط سالم خانوادگی را نشانه گرفته است(ر.ک: عباسی ولدی، 1392، بشقاب­های سفره پشت بام­مان).

برنامه­های هدفمند جنگ نرم، برای تغییر در نظام باورها، رفتارها، گرایشات و تمایلات مخاطبان، با هدف تغییر سبک زندگی طراحی شده که نشان از اغراض پنهان و آشکار این تهاجم است. همچنین، اهداف اقتصادی سرمایه­داری غرب نیز، ایجاب می­کند که جهت گسترش بازار فروش کالاهای تجاری و بهره­مندی از منابع طبیعی و انسانی سایر کشورها، با استفاده از فناوری­های رسانه­ای، با چاشنی جاذبه­های سکس و خشونت، فرهنگ و سبک زندگی مورد نظر خود را بر جهان، حاکم کنند. به ویژه با استفاده از ترویج علوم انسانی(غربی)، در مراکز آموزشی، که مبنایش مادیگری و عدم مسؤولیت انسان در قبال خداوند متعال، و نداشتن نگاه معنوی به انسان و جهان است، در صدد تغییر نگرش دانشجویان و اساتید هستند.

چند سؤال از محضر مخاطب

چند وقتی است که به سبب راه‌اندازی نسل سوم تلفن همراه، مباحث فراوانی، از سوی موافقان و مخالفان، در مورد شبکه‌های اجتماعی، اینترنت پرسرعت، بهره‌گیری از فن‌آوری‌های نوین ارتباطی و... در رسانه‌های گوناگون مطرح شده است؛ حال در این مورد چند سؤال تقدیم می­گردد و پاسخ آنها را بر عهده خواننده­ی گرامی می‌گذاریم:

1. چرا کشور ما در عرصه­های گوناگون همچون فناوری­های نوین علمی و فعالیت­های اقتصادی مانند انرژی هسته‌ای، نفت، اقتصاد، بانکداری، کشتیرانی...، تحریم است، اما در عرصه­ی استفاده از شبکه­های اجتماعی و اینترنت...  هیچگونه محدودیتی از طرف  کشورهای غربی اعمال نمی­شود؟ به این مثال‌ها توجه کنید:

الف) شرکت گوگل ما را در فروشگاه نرم‌افزاری خود به نام «پلی استور» در سیستم عامل اندروید تحریم می‌کند، اما در شبکه اجتماعی‌اش بانام «گوگل پلاس» تحریم نمی‌کند.

ب) شرکت مایکروسافت ما را در سیستم‌عامل ویندوز تحریم می‌کند و حتی درصورتی‌که ویندوز شما نسخه اصلی باشد و هزینه آن را پرداخته باشید(360 هزار تومان هزینه ویندوز 8 است)، اجازه به‌روزرسانی ویندوز قانونی را نمی‌دهد، اما در شبکه اجتماعی خود بانام «اسکایپ» نه‌تنها ما را تحریم نمی‌کند بلکه بیش از 10 گیگ فضای رایگان برای ذخیره اطلاعات به ما هدیه می‌کند!

ج) قرار بود تحریم‌ها فلج‌کننده باشد (ادعای مکرر مسئولین آمریکا)! سؤال ما این است که اگر پژو به ایران نمی‌آمد ما فلج می‌شدیم یا اینترنت آمریکایی قطع می‌شد؟ درصورتی‌که اینترنت قطع می‌شد ما حتی نمی‌دانستیم که در حساب بانکی خود چقدر پول‌داریم! خبرگزاری‌ها از کار می‌افتاد! ثبت‌نام حوزه و دانشگاه با چه دشواری‌هایی مواجه می‌شد! به علت ازکارافتادن خدمات دولت الکترونیک، هزینه‌های هنگفتی به کشور تحمیل می‌شد! با توجه به این اوصاف و نارضایتی عمومی بوجود آمده، چرا اینترنت را آمریکا قطع نمی‌کند!؟

2. چرا برخی از شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های ماهواره‌ای در حالی‌که ظاهراً هیچ درآمدی از طریق تبلیغات ندارند، به ‌طور رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرند؟ به عنوان مثال، «بی‌بی‌سی فارسی» و «شبکه­ی ماهواره­ای من و تو»... هرگز در برنامه‌های خود تبلیغ پخش نمی‌کنند؛ و درآمدی نیز از این ناحیه ندارند، و یا اپراتور «واتس اپ»[1] تنها با قیمت 1 دلار در سال (تقریباً رایگان) در اختیار کاربران قرار می‌گیرد؛ چرا؟

3. چرا در حالی‌که کشور ما در بسیاری از فن‌آوری‌ها و تجهیزات فنی و پزشکی... تحریم است، اما در فن‌آوری‌­های ارتباطی، نه‌تنها تحریم نیستیم، بلکه در اوج تحریم‌های غیرانسانی و فلج کننده!!(به تعبیر خودشان)  به کشور ما فروخته می‌شود.[2]

4. چرا در تاریخ شبکه­های اجتماعی و ماهواره­ها، هرگز شاهد دو اتفاق زیر نبوده‌ایم:

الف) چرا از سوی شبکه­های ماهواره­ای و اجتماعی، اقدام جدی بر علیه منافع کشورهای استکباری و سرمایه­داری غرب انجام نمی­گیرد.

ب) همچنین انقلاب­ها و تحولات سیاسی که با حمایت شبکه­های اجتماعی و ماهواره­ای رخ‌داده­اند، هیچ‌گاه بر علیه منافع و اهداف کشورهای استکباری اقدامی نکردند، و یا هیچ فضاسازی مؤثری به نفع حرکت‌های رهایی­بخش مانند انقلاب بحرین در آنها شکل نمی­گیرد.

ج) و یا گروهی مانند سازمان منافقین، طالبان، جبهه النّصره، داعش...، که تحت تأثیر و مدیریت رسانه‌های نامبرده به وجود آمده­اند و یا اکنون حمایت‌ می­شوند، هیچگاه اقدام درخور و مؤثر بر علیه منافع آمریکا و یا اسرائیل و دیگر کشورهای استکباری انجام نداده­اند؟

 به‌راستی اگر اینترنت، ماهواره و شبکه‌های اجتماعی مدیریت نمی‌شوند و فضایی آزاد برای تبادل اطلاعات محسوب می‌شوند، چرا تاریخ ارتباطات و رسانه دو اتفاق گفته‌شده را در خود نمی‌یابد؟

آیا خانواده­های غیرتمند و مسلمان ایرانی می­دانند که در اینترنت فعلی و شبکه­های اجتماعی چه می‌گذرد؟

1. میلیون‌ها سایت ترویج فساد، فحشا، فیلم و عکس مستهجن و...؛

2. مطالب و فیلم‌های ضد خدا، ضد دین، ضد تشیع و به‌طورکلی ضد معنویت و...؛

3. سایت‌های شبه پراکنی نسبت به عقاید اسلامی و القای تحریف اسلام و قرآن و...؛

4. هر نوع محتوای آلوده و گمراه‌کننده که با یک جستجو، مطالب بسیاری از آن یافت می‌شود؛

5. با یک فیلترشکن رایگان به‌راحتی می‌توان به تمام محتوای اینترنت دسترسی پیدا کرد؛

6. و نیز بر اساس اعتراف سرویس‌های جاسوسی بیگانه، اینترنت فعلی بهترین راه جاسوسی از حریم شخصی، اطلاعات خصوصی و اطلاعات مهم کشور است.

واقعیت این است که ۹۵ تا ۹۸ درصد نیازهای واقعی مردم (به خلاف نیازهای کاذب مانند سکس) مربوط به سایت‌های داخلی است، توسعه اینترنت بین­الملل، هیچ توجیه اقتصادی، امنیتی و فرهنگی ندارد و فقط وجود سود چند هزارمیلیاردی در توسعه نسل سوم تلفن همراه است که می‌تواند هر مدیری را وسوسه کند. وزارت ارتباطات، معمولاً بابت صدور پروانه و مجوزها، رقم‌های زیادی را دریافت می‌کند، مثلاً برای صدور مجوز رایتل، رقمی در حدود 300 میلیارد تومان با سازمان تأمین اجتماعی در قبال بدهی دولت تهاتر شد. وزارت ارتباطات 22 تا 26 درصد از فروش اپراتورها را به جیب می‌زند. هم‌اکنون فروش سالیانه مجموع اپراتورهای تلفن همراه از 20 هزار میلیارد تومان بیشتر است، با این حساب سالانه مبلغی حدود پنج هزار میلیارد تومان از این محل عاید وزارت ارتباطات می‌گردد.

خانواده­های مسلمان و غیرتمند ایرانی باید بدانند که اگر کسی برای سلامت دین و ناموسمان و ایمن­سازی فضای اینترنت اقدامی نکرد، خودمان به‌عنوان یک وظیفه­ی الهی و انسانی(تحریم/6)، باید مراقب همسر و فرزندمان باشیم، تا در مرداب فساد اخلاقی و فکری آلوده نشوند، و سلامت فکری، اخلاقی و رفتاری­­شان تأمین گردد.

به قلم سید رضا موسوی و محمد کهوند